Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch được thành lập theo Quyết định số 463/QĐ-UBND ngày 05/5/2008 về việc kiện toàn tổ chức, bộ máy các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh Điện Biên, với chức năng quản lý đa ngành, đa lĩnh vực, nhiệm vụ chính là tham mưu quản lý nhà nước về Văn hóa, Thể dục Thể thao, Du lịch, Gia đình.
Thời điểm thành lập có tổng số 270 cán bộ, công chức, viên chức, người lao động, công tác tại 9 phòng, 9 đơn vị; Đảng bộ Sở trên 60 đảng viên, sinh hoạt tại 10 chi bộ trực thuộc. Đến nay, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch có trên 350 công chức, viên chức, người lao động thuộc 8 phòng, 8 đơn vị; Đảng bộ có 196 đảng viên, với 11 chi bộ trực thuộc. Số lượng, chất lượng cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động ngày càng được tăng lên, khẳng định được vị trí, vai trò trong tổ chức triển khai thực hiện nhiệm vụ.
Qua 15 năm xây dựng và phát triển, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Điện Biên và Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch từng bước lớn mạnh; đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện có hiệu quả các mục tiêu chương trình, kế hoạch của ngành đề ra, tiêu biểu như:
Trước hết đó là tham mưu cho Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh ban hành nhiều văn bản như:
Giai đoạn đến năm 2020 đã tham mưu ban hành: Nghị quyết của Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh về Chương trình bảo tồn và phát triển văn hóa các dân tộc tỉnh Điện Biên gắn với phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2015, định hướng đến năm 2020; Nghị quyết của Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh về phát triển Du lịch tỉnh Điện Biên đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030; Kế hoạch thực hiện Chiến lược phát triển Văn hóa, Thể dục thể thao, du lịch đến năm 2020; Quy định quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di tích trên địa bàn tỉnh Điện Biên; Quy hoạch phát triển thể dục thể thao tỉnh Điện Biên giai đoạn 2016-2025 và định hướng đến năm 2030; Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Điện Biên giai đoạn đến năm 2020; Đề án xây dựng bản văn hóa dân tộc để phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn tỉnh Điện Biên giai đoạn 2010-2015, định hướng đến năm 2020; Nghị quyết về phát triển du lịch tỉnh Điện Biên đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030; Chương trình phát triển du lịch tỉnh Điện Biên đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030; Chiến lược phát triển gia đình Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến 2030 tỉnh Điện Biên; Kế hoạch hành động phòng, chống bạo lực gia đình tỉnh Điện Biên giai đoạn 2010 - 2015...
Giai đoạn từ 2020 đến nay đã tham mưu ban hành: Trình Tỉnh ủy ban hành Nghị quyết số 03-NQ/TU ngày 07/5/2021 về phát triển du lịch tỉnh Điện Biên đến 2025, định hướng đến 2030; Nghị quyết số 11-NQ/TU ngày 29/7/2021 về bảo tồn và phát triển văn hóa các dân tộc tỉnh Biên gắn với phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030; trình xin ý kiến của Ban Thường vụ Tỉnh ủy vào dự thảo Đề án Kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ (07/5/1954-07/5/2024). Trình UBND tỉnh xem xét trình HĐND ban hành Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy định mức chi chế độ bồi dưỡng đối với giải thi đấu thể thao và mức chi chế độ dinh dưỡng đối với huấn luyện viên, vận động viên trên địa bàn tỉnh Điện Biên ban hành kèm theo Nghị quyết số 17/2019/NQ-HĐND ngày 06/12/2019 của HĐND tỉnh; Nghị quyết Quy định mức hỗ trợ kinh phí hoạt động cho các đội văn nghệ quần chúng trên địa bàn tỉnh. Tham mưu trình UBND tỉnh các Đề án, quy hoạch, kế hoạch trung hạn, dài hạn về văn hóa, thể thao và du lịch để triển khai đồng bộ trên địa bàn tỉnh2, trọng tâm là: Đề án phát triển du lịch tỉnh Điện Biên đến năm 2025, định hướng đến năm 2030; Đề án Bảo tồn và phát triển văn hóa các dân tộc tỉnh Điện Biên gắn với phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030; Đề án phát triển thể thao thành tích cao tỉnh Điện Biên giai đoạn 2023-2030 và định hướng đến năm 2035; Đề án tổ chức các hoạt đông kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ;...
Đây là những văn bản quan trọng thể hiện cơ chế, chính sách của tỉnh, nhằm đẩy mạnh phát triển các lĩnh vực văn hóa, thể thao thể thao, du lịch, gia đình, thu hút nguồn lực về kinh phí, vật chất của xã hội, đáp ứng yêu cầu phát triển trong điều kiện chung của tỉnh còn nhiều khó khăn.
Về công tác quản lý, tổ chức hoạt động văn hóa, thể thao, du lịch và gia đình trên địa bàn toàn tỉnh đã đi vào nền nếp. Trên địa bàn tỉnh không xảy ra các vần đề phức tạp, môi trường văn hóa lành mạnh, bản sắc văn hóa dân tộc được bảo tồn và phát huy, đời sống vật chất và tinh thần của đồng bào các dân tộc trong tỉnh được nâng lên.
Các hoạt động tuyên truyền hướng mạnh về cơ sở, tập trung vào các hoạt động thông tin lưu động, chiếu bóng vùng cao, phát hành sách và văn hóa phẩm, thư viện phục vụ đồng bào các dân tộc; nội dung được tập trung vào các sự kiện chính trị của tỉnh, của cả nước, chào mừng kỷ niệm các ngày lễ lớn trong năm; đặc biệt, tuyên truyền các tầng lớp nhân dân tin tưởng của vào sự lãnh đạo của Đảng.
Phong trào văn nghệ quần chúng được đẩy mạnh, nâng cao chất lượng hoạt động từ tỉnh đến cơ sở, một số hoạt động được tổ chức định kỳ 02 năm/lần, như: Ngày hội Văn hóa - Thể thao - Du lịch tỉnh Điện Biên, Hội diễn nghệ thuật quần chúng công-nông-binh, Hội thi Tuyên truyền lưu động. Riêng Lễ hội Hoa Ban được tổ chức thường niên từ năm 2014 đến nay, đang trở thành thương hiệu đặc trưng của tỉnh, để lại ấn tượng tốt đẹp với đông đảo quần chúng nhân dân, khách du lịch trong và ngoài nước đến với Điện Biên.
Công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản tiếp tục được quan tâm, đến nay đã có 31 di tích được xếp hạng, trong đó có 01 di tích quốc gia đặc biệt, 14 di tích cấp quốc gia, 16 di tích cấp tỉnh, 14 di sản văn hóa phi vật thể được đưa vào Danh mục quốc gia. Có 41 Nghệ nhân được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú” trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể.
Phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa được duy trì triển khai có hiệu quả, đến năm 2023, có 104.755 gia đình đạt danh hiệu “gia đình văn hóa”, chiếm 74% trong tổng số gia đình toàn tỉnh, có 1.173 thôn, bản, tổ dân phố đạt danh hiệu “thôn, bản, tổ dân phố văn hóa”, chiếm 81,2% trong tổng số thôn, bản, tổ dân phố toàn tỉnh, 12 phường, thị trấn đạt chuẩn văn minh đô thị, chiếm 85,7% số phường, thị trấn toàn tỉnh.
Công tác gia đình tiếp tục được quan tâm, đến năm 2023 có 84 Ban Chỉ đạo mô hình phòng chống bạo lực gia đình được thành lập tại các xã, phường, thị trấn đạt 65,1% số xã, phường, thị trấn toàn tỉnh, 556 Câu lạc bộ gia đình phát triển bền vững tại các thôn, bản, tổ dân phố.
Phong trào thể dục thể thao quần chúng phát triển mạnh, số lượng người tập luyện thể thao đạt 33% trên tổng số dân toàn tỉnh; tỷ lệ gia đình tập luyện thể thao thường xuyên đạt 22% số gia đình toàn tỉnh; có 430 câu lạc bộ thể thao. Thể thao thành tích cao cũng đạt được nhiều huy chương các loại thông qua các giải thi đấu khu vực, toàn quốc và quốc tế.
Hoạt động du lịch đã có bước phát triển mạnh, đến giữa nhiệm kỳ Đại hội lần thứ XIV, khách du lịch đạt trên 2.086 nghìn lượt, trong đó có trên 13,38 nghìn lượt khách quốc tế; doanh thu từ du lịch đạt 3.546 tỷ đồng, số ngày lưu trú bình quân của khách du lịch đạt 2,6 ngày.
Ghi nhận cho những cố gắng, nỗ lực của Sở, năm 2014, Thủ tướng Chính phủ đã tặng Bằng khen cho tập thể Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch; năm 2009 và 2016, được UBND tỉnh tặng Cờ Thi đua xuất sắc; trong các năm 2008, 2009, 2010, 2012, 2014, 2017, 2018 được nhận Cờ của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; năm 2020 được Chủ tịch nước tặng Huân chương lao động hạng III. Ngoài ra nhiều tập thể phòng, đơn vị trực thuộc và cá nhân cũng đã được nhận bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và UBND tỉnh Điện Biên.
Đạt được những kết quả trên đây thể hiện những nỗ lực, cố gắng, vượt qua nhiều khó khăn, thách thức của các thế hệ Lãnh đạo Sở và công chức, viên chức, lao động của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, đồng thời cũng thể hiện kết quả sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo sát sao, có hiệu quả của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh trong 15 năm qua.
Trong giai đoạn mới, đặt ra nhiều thuận lợi cũng như thách thức, tiếp tục tác động đến sự phát triển của toàn Ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch, đòi hỏi toàn thể cán bộ, công chức, viên chức, lao động thuộc Sở phải không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn, năng lực quản lý, tăng cường đoàn kết, tập trung dân chủ, thống nhất và đề ra các giải pháp cụ thể, thiết thực, có hiệu quả, đảm bảo thực hiện tốt các mục tiêu Nghị quyết của Đảng bộ tỉnh tỉnh lần thứ XIV và nhiệm vụ kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hàng năm và giai đoạn. Trong thời gian tới Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Điện Biên xác định tập trung vào những nhiệm vụ trọng tâm sau:
Một là, tiếp tục thực hiện phương án sắp xếp, bố trí công chức, viên chức, lao động trong ngành theo hướng tinh giản, gọn nhẹ, hiệu quả. Tăng cường công tác đào tạo và đào tạo lại cán bộ, nâng cao trình độ chuyên môn, phát huy năng lực sở trường, thực hiện tốt nhiệm vụ.
Hai là, tiếp tục tham mưu ban hành cơ chế, chính sách trong các lĩnh vực Văn hóa, Thể dục Thể thao, Du lịch, Gia đình phù hợp với tình hình phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh và xu thế phát triển của xã hội nhằm huy động tối đa nguồn lực xã hội trong quá trình phát triển sự nghiệp Văn hóa, Gia đình, Thể thao và Du lịch tỉnh Điện Biên.
Ba là, chỉ đạo triển khai thắng lợi mục tiêu Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIV và các chỉ tiêu kế hoạch phát triển KTXH tỉnh Điện Biên giai đoạn 2020 - 2025.