Ngày 16 - 17 /10/2025, Bảo tàng tỉnh phối hợp với UBND xã Nà Tấu tổ chức thực hiện bảo tồn, phục dựng lễ Mừng cơm mới của dân tộc Mông tại bản Nặm Cứm, xã Nà Tấu, tỉnh Điện Biên. Lễ Mừng cơm mới được coi là nghi lễ quan trọng, gắn liền với chu kỳ sản xuất nông nghiệp và đời sống tinh thần của đồng bào.

Lễ Mừng cơm mới là một nghi lễ cảm ơn tổ tiên, trời đất đã ban cho gia đình có vụ mùa bội thu và cầu mong vụ mới gặp nhiều may mắn, thuận lợi, cả năm no đủ, mọi người khỏe mạnh. Đây còn là dịp để các thành viên trong gia đình quây quần bên nhau, đồng thời là dịp để ông bà, cha mẹ dạy bảo con cháu biết qúy trọng sức lao động, đạo lý, lối sống đúng mực ở đời. Vì thế, dù công việc bận rộn đến đâu, con cháu vẫn cố gắng thu xếp thời gian về sum vầy gia đình trong ngày lễ mừng cơm mới. Khi ngày lễ đến gần, mỗi gia đình đều chuẩn bị chu đáo những đồ lễ cần thiết. Lễ vật thường bao gồm: một con gà, một con lợn, một bát cơm mới từ hạt thóc vừa gặt, một bát canh, cùng chén rượu tự nấu của các gia đình. Người trực tiếp thực hành các nghi lễ cúng tế trong ngày này là ông chủ nhà. Ngày tổ chức lễ cúng cơm mới được chọn ngày đẹp nhất trong khoảng thời gian lúa chín.

Khi công việc chuẩn bị hoàn tất, gia chủ sẽ tiến hành thực hiện lần lượt các nghi lễ: Đầu tiên thực hiện nghi lễ Cúng tổ tiên, tiếp đến là nghi lễ cúng các ma nhà và nghi lễ Cúng mời thần linh, cuối cùng gia chủ sẽ thực hiện nghi lễ Cúng ma cửa, khác với nhiều nghi lễ của người Mông được tiến hành hàng năm, lễ cúng ma cửa thường không diễn ra thường xuyên mà tùy thuộc vào điều kiện kinh tế và tình hình thực tế của từng gia đình. Có những gia đình hai năm mới tổ chức một lần, thậm chí ba đến bốn năm mới thực hiện. Tuy nhiên, nếu trong năm xảy ra nhiều thiên tai, dịch bệnh khiến cây trồng, vật nuôi bị thiệt hại, thì gia chủ nhất định phải làm lễ cúng ma cửa để cầu mong sự che chở, xua đi vận rủi và lấy lại sự cân bằng trong đời sống. Người Mông tin rằng cửa chính của ngôi nhà là nơi giao thoa giữa thế giới con người và thế giới thần linh, là chỗ ra vào của các lực lượng siêu nhiên. Vì vậy, việc cúng ở cửa chính mang ý nghĩa như một lời cầu xin thần linh bảo vệ gia đình, giữ gìn sự bình an và mang đến nhiều điều tốt lành. Sau khi nghi lễ kết thúc, mọi thành viên trong gia đình mới được phép dùng cơm mới. Đây là khoảnh khắc quan trọng, đánh dấu sự khởi đầu chính thức của mùa thu hoạch, cũng là dịp để cả gia đình sum họp trong bữa ăn đầu tiên với sản vật vụ mới.

Lễ mừng cơm mới là phong tục đặc sắc, truyền thống văn hoá lâu đời, không chỉ thể hiện lòng biết ơn, sự mong muốn mà ở đó còn thể hiện tinh thần đoàn kết và sức mạnh của cộng đồng. Người dân tộc dù ít người, dù cuộc sống nghèo khó nhưng tinh thần đoàn kết, cùng nhau vượt lên mọi khó khăn, cùng làm ăn và phát triển được thể hiện rất rõ. Việc bảo tồn, phục dựng lễ Mừng cơm mới do Bảo tàng tỉnh thực hiện là việc làm cần thiết đối với đồng bào Mông tại bản Nặm Cứm, xã Nà Tấu. Qua đây, chính quyền địa phương cùng với nhân dân sẽ tiếp tục duy trì, gìn giữ lễ hội trong những năm tiếp theo gắn với phát triển du lịch cộng đồng, tuyên truyền, giáo dục thế hệ trẻ trong việc gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa nói chung và lễ Mừng cơm mới của dân tộc Mông nói riêng