Trong lịch sử báo chí cách mạng Việt Nam, báo Quân đội nhân dân là cơ quan ngôn luận của Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng, tiếng nói của lực lượng vũ trang nhân dân. Đặc biệt, trong Chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954, 33 số báo đặc biệt của Quân đội nhân dân được xuất bản ngay tại chiến trường đã trở thành một “vũ khí tinh thần” quan trọng, đồng hành cùng bộ đội trên mặt trận lịch sử. Đây không chỉ là nguồn cổ vũ to lớn mà còn là một minh chứng sống động về sức mạnh của báo chí trong kháng chiến chống Thực dân Pháp.
Chiến dịch Điện Biên Phủ là chiến dịch có ý nghĩa quan trọng trong cuộc kháng chiến chống Thực dân Pháp, dành được sự quan tâm của toàn Đảng, Chính phủ và Nhân dân. Trước yêu cầu cấp bách về công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị và nâng cao tinh thần chiến đấu, Tổng cục Chính trị quyết định tổ chức xuất bản Quân đội nhân dân đặc biệt ngay tại mặt trận.
Báo Quân đội nhân dân là một trong số ít tờ báo vinh dự được Bác Hồ trực tiếp đặt tên. Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ, cùng với Báo Quân đội nhân dân tại hậu phương đóng tại huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên (nay là xã Định Hóa tỉnh Thái Nguyên) còn có một tòa soạn Báo Quân đội nhân dân ở tiền phương, xuất bản ngay tại mặt trận, đó là một quyết định vô cùng đúng đắn, làm nức lòng cán bộ, chiến sĩ, dân công ngoài mặt trận vì đã đem đến cho họ “món ăn” tinh thần quý giá trong điều kiện gian khổ, ác liệt của chiến trường.
Để bảo đảm thông tin được cập nhật kịp thời, phục vụ công tác tuyên truyền và cổ vũ tinh thần chiến đấu, tòa soạn báo mặt trận đã cơ động di chuyển theo bước chân của Bộ Chỉ huy chiến dịch Điện Biên Phủ, từ hang Thẩm Púa đến Mường Phăng. Tại Mường Phăng, Lán của Tòa soạn và hầm nhà in được đặt trên đồi Pu Ma Hoong ở cách hầm của Tổng Tư lệnh và Chủ nhiệm Chính trị mặt trận một cánh đồng. Toà soạn chỉ có 05 cán bộ, phóng viên gồm các dồng chí: Hoàng Xuân Tùy, Trần Cư, Phạm Phú Bằng, Nguyễn Khắc Tiếp và Họa sĩ Nguyễn Bích, dưới sự chỉ đạo của Bộ Tổng tư lệnh, được tác nghiệp ngay tại chiến trường, trong rừng Mường Phăng, in Li-tô và phát hành đến tận tay bộ đội dưới chiến hào.
Tòa soạn Báo Quân đội nhân dân tại mặt trận luôn sôi động trước giờ nổ súng và sau mỗi trận đánh lớn. Tin, bài được gửi về biên tập và sắp chữ ngay tức khắc. Với phương tiện ít ỏi, thô sơ và lần đầu xuất bản tại mặt trận nhưng báo in xong lúc nào là đội phát hành vận chuyển ngay lúc ấy bằng phương tiện duy nhất là đi bộ, vừa đi vừa gánh đuổi theo đơn vị hành quân mà cấp phát. Có những số báo yêu cầu như công văn hỏa tốc, phải đưa đến ngay các đơn vị trước giờ xuất trận. Chính vì vậy 33 số báo xuất bản tại mặt trận Điện Biên Phủ đã phát huy tác dụng động viên, tuyên truyền mạnh mẽ và kịp thời nhất so với các phương tiện thông tin tuyên truyền lúc bấy giờ.
33 số báo là nơi hội tụ nhiều điểm đặc biệt: Xuất bản ngay tại mặt trận; Chỉ phát hành phạm vi hẹp trong chiến trường; Cách viết vừa phải thực tế vừa phải đảm bảo bí mật bởi: nếu chẳng may bị rơi vào tay Quân đội Pháp cũng ko bị lộ phương châm, cách đánh nhưng bộ đội đọc phải thấy rõ cuộc sống mình trong đấy.
Ra đời cùng với Báo Quân đội nhân dân ở hậu phương, cùng chung Măng - séc nhưng luôn kèm theo dòng chữ “xuất bản tại mặt trận”. Tờ báo như người bạn, người đồng chí, người chính trị viên truyền đạt những tư tưởng, tình cảm, quyết tâm chiến lược - chiến dịch từ đồng chí Tổng tư lệnh tối cao của mặt trận đến từng người lính nơi chiến hào. Không chỉ phản ánh cuộc chiến đấu mà còn phản ánh nhiều mặt khác trong đời sống của bộ đội tại mặt trận như việc ăn, ngủ, giữ gìn vệ sinh, bảo vệ sức khỏe, đời sống tinh thần văn hóa, văn nghệ của bộ đội.
Trong 140 ngày (28/12/1953 - 16/5/1954), Tòa soạn tiền phương của báo Quân đội nhân dân đã xuất bản 33 số báo. Những tin tức nóng hổi, những dòng thơ chúc Tết có cả chữ ký của Bác Hồ trên Số báo xuân Giáp Ngọ, Lời kêu gọi của Đại tướng Võ Nguyên Giáp - Tổng tư lệnh hay như Thư của Chủ tịch Hồ Chí Minh được gửi đến cán bộ chiến sỹ ngay tại mặt trận Điện Biên Phủ trước giờ xuất trận như một ngọn lửa tiếp thêm sức mạnh, một nhiệm vụ to lớn nhưng rất vinh quang, càng tạo thêm niềm tin, vững vàng tư tưởng cho cán bộ chiến sỹ để chuẩn bị cho trận đánh công kiên. Các giai đoạn ra báo gắn liền với từng giai đoạn chiến dịch:
Giai đoạn giải phóng Lai Châu (12/1953 - 01/1954): Báo phản ánh chiến công, gương anh hùng Bế Văn Đàn, đồng thời khẳng định “Kế hoạch Nava nhất định thất bại”.
Giai đoạn bao vây, chuẩn bị tấn công (02/1954 - 3/1954): 11 số báo, trong đó có số Tết cổ vũ khí thế toàn quân, kêu gọi “Kiên quyết tiêu diệt toàn bộ quân địch ở Điện Biên Phủ”.
Đợt tấn công thứ nhất (3/1954): Ngay sau khi tiêu diệt Him Lam ngày 14/3/1954, báo số 131 đăng tin chiến thắng, làm nức lòng toàn quân.
Đợt tấn công thứ hai (3/1954 - 4/1954): Các số báo ra đều đặn hơn, vừa cổ vũ chiến công, vừa phê bình nghiêm khắc để rút kinh nghiệm cho toàn mặt trận.
Đợt tấn công thứ ba (5/1954): Do diễn biến quá nhanh, báo chưa kịp đăng tin thì chiều 07/5, tướng De Castries đã đầu hàng. Ngày 11/5, báo số 147 công bố chiến thắng; Số báo cuối cùng 148, ra ngày 16/5/1954, đã chính thức hoàn thành xuất sắc sứ mệnh cao cả mà Tổng quân ủy Trung ương giao phó, đăng điện mừng, phản ánh khí thế toàn quân, toàn dân ăn mừng thắng lợi.
Đây là lần đầu tiên trong lịch sử báo chí Việt Nam, báo in được xuất bản ngay giữa mặt trận chiến dịch lớn. Báo trở thành “vũ khí tinh thần”, góp phần giữ vững ý chí chiến đấu, lan tỏa niềm tin tất thắng. 33 số báo là tư liệu quý báu, ghi dấu rõ nét tinh thần “làm báo giữa chiến trường, phục vụ kháng chiến” đầy anh dũng và sáng tạo.
Hiện nay, 33 số báo đặc biệt này được lưu giữ và trưng bày tại nhiều bảo tàng trong nước như: Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam, Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ, Bảo tàng Báo chí Việt Nam, Ban Quản lý di tích tỉnh Điện Biên như biểu tượng sống động của báo chí chiến đấu. Bởi, mỗi câu chữ trong ấy đã thấm bao mồ hôi, nước mắt và cả máu của của các nhà báo xung phong, quả cảm tại mặt trận. “33 số báo Quân đội nhân dân đặc biệt xuất bản tại chiến trường Điện Biên Phủ năm 1954” tại Di tích Sở Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ không chỉ là hành trình ngược dòng lịch sử, mà còn là minh chứng sống động cho vai trò của báo chí cách mạng trong sự nghiệp đấu tranh giành độc lập, bảo vệ và xây dựng đất nước.
Nếu báo chí là vũ khí trên mặt trận chính trị, văn hóa, tư tưởng thì 33 số báo được coi là một cách đánh đặc biệt tinh nhuệ của báo chí cách mạng Việt Nam ở mặt trận Điện Biên Phủ mà Báo Quân đội nhân dân là người chiến sĩ ở nơi cửa mở đột phá khẩu. Những trang báo in giữa chiến trường đã góp phần cổ vũ tinh thần chiến đấu, hun đúc niềm tin và kết nối triệu trái tim yêu nước. Qua 33 số báo đặc biệt, chúng ta hiểu sâu sắc hơn về bản lĩnh chính trị, sức mạnh tư tưởng và tinh thần kiên cường của những người lính cầm bút.