Cứ điểm 106 (Huyguette 7) là di tích thành phần thuộc quần thể di tích Chiến trường Điện Biên Phủ đã được nhà nước công nhận là di tích cấp quốc gia đặc biệt. Di tích thuộc phường Thanh Trường, thành phố Điện Biên Phủ, tỉnh Điện Biên, cách trung tâm thành phố khoảng 2km theo hướng quốc lộ 12 từ Điện Biên đi thị xã Mường Lay. Trong chiến dịch Điện Biên Phủ, đây là cứ điểm đầu tiên quân đội ta sử dụng chiến thuật bao vây đánh lấn, tiêu diệt nhanh gọn cứ điểm.
Ngày 20 tháng 11 năm 1953, Thực dân Pháp cho quân nhảy dù xuống cánh đồng Mường Thanh đánh chiếm Điện Biên Phủ và xây dựng tại đây thành một tập đoàn cứ điểm mạnh nhất Đông Dương. Tập đoàn gồm 49 cứ điểm kiên cố được chia thành 8 cụm nằm trong 3 phân khu là phân khu Bắc, phân khu trung Tâm và phân khu Nam. Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ nằm án ngữ vùng Tây Bắc, kiểm soát Thượng Lào và Thực dân Pháp muốn giăng ra cái bẫy để nhử quân chủ lực của ta vào và chúng thực hiện ý đồ sẵn sàng “nghiền nát đối phương” khi tấn công.
Đối với ta, ngày 6 tháng 12 năm 1953, Trung ương Đảng và Bộ Chính trị đã hạ quyết tâm chọn Điện Biên Phủ là điểm quyết chiến chiến lược giữa ta và Thực dân Pháp với tinh thần toàn Đảng, toàn dân, toàn quân hết lòng phục vụ chiến dịch, nhằm tạo nên bước ngoặt mới trong chiến tranh trước khi đế quốc Mỹ can thiệp sâu hơn vào Đông Dương. Đồng thời Bộ Chính trị quyết định thành lập Đảng ủy và Bộ chỉ huy mặt trận Điện Biên Phủ do Đại tướng Võ Nguyên Giáp trực tiếp làm Bí thư Đảng ủy và chỉ huy trưởng mặt trận.
Chiến dịch Điện Biên Phủ diễn ra trong 56 ngày đêm và được chia thành 3 đợt tấn công. Đợt 1 từ ngày 13/3/1954 - 17/3/1954: Tiêu diệt địch ở phân khu Bắc. Đợt 2 kéo dài 30 ngày đêm ác liệt, từ ngày 30/3/1954 - 30/4/1954: Tiêu diệt địch ở phân khu Trung Tâm. Đợt 3 từ ngày 1/5/1954 - 7/5/1954: Tiêu diệt địch ở phân khu Hồng Cúm. Cứ điểm 106 nằm trong đợt tấn công thứ hai của quân đội ta vào Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ.
Cứ điểm 106 thuộc phân khu Trung tâm của Tập đoàn cứ điểm, nằm phía Tây Bắc của sân bay Mường Thanh có nhiệm vụ bảo vệ sân bay Mường Thanh và Sở chỉ huy Tập đoàn cứ điểm. Cứ điểm gồm bốn khu ta đặt tên A,B,C,D. Đơn vị đảm nhiệm tiêu diệt cứ điểm 106 là Trung đoàn 36 của Đại đoàn 308.
Quân Pháp bố trí một đại đội lính Âu Phi, sau thay thế bởi một đại đội của Tiểu đoàn 1 Trung đoàn 2 Lê Dương chiếm giữ.
Để tiêu diệt cứ điểm 106, Trung đoàn 36 cho đào một hệ thống trận địa tiến công và bao vây như một vòng khép kín, ôm chặt lấy cứ điểm từ mặt Bắc và mặt Tây, đồng thời lợi dụng đêm tối đưa chiến hào tới sát hàng rào dây thép gai. Trung đoàn 36 đánh đường công vào cứ điểm 106 ở phía Tây để thu hút hoả lực và sự chú ý của địch. Từ 14giờ 30 phút ngày 30/3/1954, dùng pháo và cối của đại đội hoả lực trung đoàn bắn vào cứ điểm l06 và tiếp đó 20giờ tối ngày 30 rạng sáng ngày 31 tháng 3, sử dụng một đại đội dùng bộc phá phá rào, đào chiến hào, xây dựng trận địa tiến công và dùng pháo không giật DKZ, Bazoka bắn phá các lô cốt, ụ súng của cứ điểm 106.
Đúng như dự đoán của ta, địch cho rằng ta bắt đầu tiến công từ phía Tây, chúng tập trung hoả lực, phi cơ và pháo binh bắn phá mãnh liệt vào trận địa của trung đoàn ở đồi Bản Kéo và cánh đồng phía Tây Mường Thanh. Đêm 1 tháng 4, giữa lúc Trung đoàn 102 đang chiến đấu trên đồi A1 thì Trung đoàn 36 cũng nhận được lệnh chuyển từ dương công (uy hiếp) sang tiến công tiêu diệt cứ điểm 106. Lúc này chiến hào ta chỉ còn cách hàng rào dây thép gai cứ điểm 106 khoảng 50 mét. Ta dự định 17giờ 30phút nổ súng, thì 17giờ 20phút trận địa hoả lực của trung đoàn trên đồi Bản Kéo bị phi cơ và pháo địch oanh tạc dữ dội hàng tiếng đồng hồ. Một số khẩu đội bị bom địch vùi cả người lẫn pháo, song các pháo thủ không rời trận địa. Sau một tiếng, bom và pháo địch vừa ngừng, các pháo thủ đã khôi phục lại trận địa. Tuy bị chậm nhưng 18giờ 30 phút, cuộc tiến công cứ điểm l06 vẫn bắt đầu.
Pháo 105 mm, cối, DKZ, badoka đồng loạt bắn phá mãnh liệt vào cứ điểm, đặc biệt tập trung bắn phá khu A, hướng tấn công chủ yếu. Sau một loạt pháo 105mm bắn dồn dập, Tiểu đoàn 80 của Trung đoàn 36 đã vận động tới sát nút hào cuối cùng. Đại đội đi đầu lập tức lao bộc phá mở cửa. Do mấy ngày trước, sơn pháo 75mm và cối 81 mm đã “bắn tỉa” làm hư hại và phá hủy một số lô cốt, ụ súng quan trọng nên hệ thống phòng ngự trong cứ điểm suy yếu, đại đội chủ công của Tiểu đoàn 88 xông thẳng vào sở chỉ huy, bắt sống tên Trung úy trưởng đồn. Địch trong khu A rút sang khu B với ý định pháo ta dứt thì quay lại. Nhưng Tiểu đoàn 80 chủ công của trung đoàn đã nhanh chóng đánh chiếm khu A và từ đó tiến thẳng sang khu B theo đường hào trong cứ điểm diệt địch, bắt sống được 33 tên. Cuộc chiến đấu trong khu C còn lại rất ác liệt. Pháo địch từ Mường Thanh chi viện cho quân địch co lại ở các lô cốt, hầm hào chống cự quyết liệt, nhưng đều bị ta tiến đánh. Trận chiến đấu diễn ra rất nhanh, chỉ trong vòng 30 phút Trung đoàn 36 đã làm chủ hoàn toàn cứ điểm 106, tiêu diệt và bắt sống 160 tên Lê Dương. Ngay trong trận đầu của đợt tấn công thứ 2, Trung đoàn 36, Đại đoàn 308 đã sáng tạo ra chiến thuật bao vây đánh lấn, tiêu diệt nhanh gọn cứ điểm 106. Sáng kiến của Trung đoàn đã được phổ biến ra toàn mặt trận Điện Biên Phủ cùng học tập và vận dụng, góp phần vào thắng lợi của chiến dịch Điện Biên Phủ.
Phạm Hạnh
Bảo tàng CTLSĐBP