Sân bay Mường Thanh là điểm cốt yếu trong chiến lược của Quân đội Pháp nhằm thiết lập Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, tiêu diệt quân chủ lực Việt Nam, kết thúc cuộc chiến tranh ở Đông Dương.
Đây là một trong những sân bay vào hạng to nhất ở Đông Dương lúc bấy giờ, với chiều dài khoảng 1,5km, chiều ngang 400 thước. Đường bay được lót sắt để phi cơ hạng nặng có thể hạ cánh an toàn. Trước khi quân ta tấn công, mỗi ngày có tới 40 máy bay cất, hạ cánh và từ 14 đến 16 chiếc vừa khu trực, vừa thám thính để có thể nhanh chóng đối phó với ta, không cần đợi tiếp viện từ sân bay hà Nội và Hải Phòng.
Bắt đầu từ ngày ta tấn công Điện biên Phủ, trọng pháo ta kiềm chế sân bay, bắn hủy tháp điều khiển, đèn hướng dẫn, bắn cày xới trường bay và bắn cháy những chiếc phi cơ thường trực.
Vị trí phía Bắc sân bay Mường Thanh là một trong những cứ điểm quan trọng địch dùng để bảo vệ sân bay. Chúng đóng ở đây gần 1 đại đội và 1 trung đội Lê dương, 1 trung đội Ngụy dù. Quân ta đã một lần tiêu diệt vị trí này. Vì sự quan trọng của nó nên địch đã liều chết phản kích chiếm lại và ngày đêm ra sức củng cố công sự, tăng thêm hỏa lực để bảo vệ nó.
Bằng các đường hào chiến đấu, ta ngày càng siết chặt lấy địch ở khu trung tâm, ngày đêm chơ cơ hội để tiến công địch khiến địch gặp rất nhiều khó khăn. Chúng bị ta bao vây đến nỗi dù chỉ cách Sở chỉ huy 1,5km nhưng để mang được 25 thùng nước và đồ hộp cho bọn lính Pháp đóng ở đây, bọn chỉ huy đã phải huy động tới 2 đại đội có 2 tăng yểm hộ và bị tiêu diệt 25 tên.
Trong 4 ngày từ 13 đến 16/4/1954, quân ta từ phía Tây và Đông sân bay, giáp bờ sông Nậm Rốm phát triển dần trận địa về phía Bắc. Địch luôn điều động quân, nhất là ban đêm ra phá trận địa. Ta càng áp sát vào vị trí của chúng, cuộc giao chiến càng kịch liệt, sinh lực địch bị tiêu hao ngày càng nhiều. Đêm 16/4, trận địa ta đã từ phía Đông thông suốt sang phía Tây; nhiều giao thông hào chiến đấu của ta đã gặp nhau ở giữa sân bay, cắt cả phía Bắc sân bay thành nhiều đoạn.
Trước nguy cơ bị tiêu diệt, địch ở vị trí Bắc sân bay định bí mật rút vào rạng sáng ngày 18/4 và cho quân tiếp viện từ phía Mường Thanh lên đón, liền bị quân ta chặn đánh. Địch cuống cuồng chạy dồn sang phía Đông liền bị pháo ta bắn chặn, lại xô nhau chạy dạt sang phía Tây. Chúng chạy toán loạn, lực lượng của chúng bị hỏa lực của ta bắn bị thương và chết khá nhiều. Trong tình thế bị bao vây, địch ở Mường Thanh cho 2 đại đội và 3 xe tăng lên đón bọn rút lui dính phải hỏa lực trọng pháo của ta, thiệt hại nặng nề. 1 tăng 18 tấn bị bắn hỏng.
Đến 6 giờ 30 phút sáng, chỉ huy địch ở trung tâm lại tăng thêm 1 đại đội nữa cho toán quân cứu viện. Bọn lính ở trong đồn liều chết xông ra mong gặp được cứu viện để thoát thân. CÁc chiến sĩ của ta liền đột nhập vào đồn, tiêu diệt và bắt sống nhiều tên. Phía ngoài, bọn viện binh ở Mường Thanh lên 4 đợt xong cũng đành phải rút lui, chạy toán loạn về phía Mường Thanh vì bị ta đánh thiệt hại nặng nề. Đến 8 giờ sáng ngày 18/4, quân ta hoàn toàn làm chủ vị trí của địch phía Bắc sân bay Mường Thanh.
Đây là trận thắng quan trọng, tiêu diệt gần 1 đại đội và 1 trung đội Lê dương cùng 1 trung đội dù Ngụy. Nếu tính cả bọn viện binh địch bị chết và bị thương vì pháo và bọn ra phá trận địa ở phía Đông trong các trận trước đó thì số chết và bị thương lên đến 500 tên. Quân ta đã chiếm được cứ điểm quan trọng, chiếm được ½ sân bay về phía Bắc. Trận địa ta cũng tiến thêm được 700 thước về phía Sở chỉ huy trung tâm của chúng.
Sau khi vị trí phía Bắc sân bay bị tiêu diệt, địch chỉ còn vị trí cuối cùng ở phía Tây và 2 vị trí ở phía Đông Nam sân bay giáp trung tâm. Trong khi ta ngày càng áp sát xuống phía Nam thì những cuộc phản kích và phản xung phong giữa ta và địch xảy ra liên tiếp, thế trận giằng co tranh nhau từng thước đất, từng ngọn cỏ. Đêm 19/4, trong 1 cuộc giáp chiến, ta đã tiêu diệt hơn 11 tên giặc và kiểm soát con đường từ Mường Thanh lên. Quân ta ngày càng tiến sâu về phía địch.
Ngày 20, trận địa ta đã xuyên qua hàng rào dây thép gai cuối cùng phía Tây sân bay và bắn sập 1 số lô cốt. Đêm 22, rạng sáng ngày 23, ta bất ngờ tấn công các vị trí còn lại của địch. Bộ đội ta nhanh chóng thọc sâu, đánh dứt điểm. Đến 3 giờ sáng, quân ta tiêu diệt toàn bộ số địch còn sót lại ở đây. 2 đại đội khác của địch từ Mường Thanh lên để ứng cứu đã bị chặn đánh, thiệt hại nặng nề. Đến 4 giờ sáng, ta hoàn toàn làm chủ phía Tây, kiểm soát 2/3 sân bay Mường Thanh. Ta tiêu diệt và bắt sống 149 tên thuộc Tiểu đoàn Lê dương số 1, đó là chưa kể số viện binh bị chết và bị thương. Trận này là 1 trong những trận tiêu diệt gọn nhất ở mặt trận Điện Biên Phủ, tiêu biểu cho lối đánh bất ngờ không cần pháo binh chế áp và phát huy được sự chính xác của chiến thuật đánh lấn. Ta đã đào những hệ thống giao thông hào tiếp cận địch, tạo điều kiện cho bộ binh xông lên, nhanh chóng giành chiến thắng./.