Nhằm giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, góp phần củng cố, tăng cường sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, năm 2008, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định lấy ngày 19/4 hàng năm là "Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam"
Nhằm giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, góp phần củng cố, tăng cường sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc, năm 2008, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định lấy ngày 19/4 hàng năm là "Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam". Đây cũng là dịp quan trọng để đồng bào các dân tộc gặp gỡ, giao lưu, cùng nhau hòa mình trong những nét văn hóa độc đáo, qua đó nêu cao tinh thần đoàn kết, thực hiện mục tiêu bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc.
Điện Biên là tỉnh miền núi, biên giới phía Tây Bắc của Tổ quốc, có 19 dân tộc cùng chung sống, mỗi dân tộc có những bản sắc văn hóa riêng, tạo nên sự phong phú và đa dạng về các loại hình di sản văn hóa. Với sự quan tâm đầu tư của Đảng, nhà nước về văn hóa nói chung, những năm qua cấp ủy, chính quyền các cấp trong tỉnh luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh trên địa bàn đồng thời tăng cường công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc, đẩy lùi các hủ tục, tập tục lạc hậu, tệ nạn xã hội, góp phần cải thiện và nâng cao đời sống đồng bào các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh cả về vật chất và tinh thần.
Tính đến nay toàn tỉnh có 14 di sản văn hóa phi vật thể được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia như: Nghệ thuật Xòe Thái tỉnh Điện Biên; Tết Nào Pề Chầu của người Mông đen tại bản Nậm Poọng, xã Mường Đăng (huyện Mường Ảng); Lễ Kin Pang Then của người Thái trắng tại bản Na Nát, phường Na Lay (TX. Mường Lay); Lễ hội đền Hoàng Công Chất tại Thành Bản Phủ, xã Noong Hẹt (huyện Điện Biên); Tết Té Nước của người Lào tại bản Na Sang 1, xã Núa Ngam (huyện Điện Biên); Nghệ thuật tạo hoa văn trên trang phục truyền thống của người Mông hoa tại bản Cổng Trời, xã Sa Lông (huyện Mường Chà); Lễ cúng bản (Gạ ma thú) của người Hà Nhì tỉnh Điện Biên; Tết Hoa (Mền loóng phạt ái) của người Cống tỉnh Điện Biên; Nghề làm giày thêu của người Hoa (Xạ Phang) tỉnh Điện Biên, Lễ Mừng cơm mới của người Xinh Mun tỉnh Điện Biên; Nghệ thuật chế tác và trình diễn Khèn Mông tỉnh Điện Biên, Nghệ thuật múa của người Khơ Mú tỉnh Điện Biên; Lễ Tủ cải của người Dao tỉnh Điện Biên, lễ Pang Phoóng của người Kháng tỉnh Điện Biên. Bên cạnh đó, toàn tỉnh có 28 nghệ nhân được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú” và đang tiếp tục lập hồ sơ đề nghị Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể cho 26 nghệ nhân. Tiến hành bảo tồn và phục dựng một số di sản văn hóa tiêu biểu của các dân tộc như: “Lễ cúng bản” của dân tộc Khơ Mú; “Lễ cầu mùa” của dân tộc Si La; “Lễ nhảy lửa” của dân tộc Dao; “Lễ mừng cơm mới” của dân tộc Lào. Việc bảo tồn và lưu truyền nhạc cụ của các dân tộc như Khèn, sáo trúc, đàn tính tẩu, nhị… tiếp tục được quan tâm bảo tồn và truyền dạy.
Bên cạnh việc bảo tồn các giá trị văn hóa thì việc nâng cao mức thụ hưởng văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số vùng sâu, vùng biên giới, các địa phương trong tỉnh đã duy trì tốt. Hàng năm, tổ chức ngày hội văn hóa - thể thao các dân tộc trong các dịp lễ, tết... nhằm cổ vũ, động viên nhân dân các dân tộc tích cực.
Trong những năm qua, tỉnh xác định phát triển du lịch nhằm phát triển kinh tế xã hội của tỉnh, đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh trong đó có du lịch văn hóa cộng đồng, một số địa phương bước đầu đã khai thác hiệu quả văn hóa truyền thống dân tộc gắn với phát triển du lịch cộng đồng vừa thu hút được đông đảo du khách, vừa bảo tồn, lưu giữ và phát huy được các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, nổi bật như: bản Noong Chứn, phường Nam Thanh, thành phố Điện Biên Phủ; Bản Ten xã Thanh Xương, Bản Mển xã Thanh Nưa, huyện Điện Biên; Bản Na Lát, Bản Nậm Cản, phường Na Lay, Thị xã Mường Lay…
Việc giáo dục tuyên truyền, giới thiệu các di sản văn hóa tiêu biểu của các dân tộc cho học sinh thông qua các chương trình chính khóa, ngoại khóa, các hoạt động tập thể được quan tâm thực hiện có hiệu quả. Từ năm 2020 đến năm 2022, Bảo tàng tỉnh Điện Biên đã tổ chức tuyên truyền, giáo dục về di sản văn hóa các dân tộc cùng trải nghiệm nghề thủ công truyền thống của dân tộc Thái tại 06 Trường học trên địa bàn tỉnh. Trong buổi hoạt động, học sinh vừa được tham quan và lắng nghe thuyết minh, vẽ tranh… giới thiệu về văn hóa của các dân tộc trên địa bàn tỉnh. Tại Nhà trưng bày của Bảo tàng tỉnh đã tiếp đón các em học sinh một số trường học trên địa bàn thành phố tham quan, học tập.
Học sinh trài nghiệm nghề dệt vài truyền thống
Nỗ lực đẩy mạnh giới thiệu vẻ đẹp vùng đất, con người Điện Biên, quảng bá những đặc trưng, thế mạnh về văn hóa, du lịch tỉnh Điện Biên tới người dân và du khách trong và ngoài tỉnh thông qua các hoạt động quảng bá đa đạng, phong phú. Trong những năm gần đây, Bảo tàng tỉnh tổ chức thực hiện đưa nghệ nhân của một số dân tộc như: Khơ Mú, Mông, Lào, Hà Nhì, Cống… về trình diễn lễ hội dân gian truyền thống, văn nghệ dân gian và nghề thủ công truyền thống tại Làng Văn hóa các dân tộc Việt Nam tại Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội; tổ chức các cuộc triển lãm lưu động giới thiệu về vẻ đẹp của mảnh đất và sắc màu văn hóa các dân tộc nơi đây.
Công tác nghiên cứu, bảo tồn và phát huy di sản văn hóa các dân tộc trên địa bàn tỉnh Điện Biên là việc làm cấp thiết, Bảo tàng tỉnh Điện Biên hàng năm tổ chức kiểm kê văn hóa các dân tộc nhằm nghiên cứu, đánh giá thực trạng và đưa ra các giải pháp, định hướng để bảo tồn các giá trị di sản văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc. Trong năm 2022, Bảo tàng tỉnh Điện Biên tiến hành bảo tồn nghề làm trang phục truyền thống dân tộc Cống tại bản Púng Pon, xã Pa Thơm, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên. Đây là việc làm hết sức có ý nghĩa, tránh nguy cơ mai một các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc, đặc biệt các dân tộc ít người.
Giờ học ngoại khóa học sinh trải nghiệm kỹ thuật thêu, tạo hoa văn trên trang phục.
Với nhiều hoạt động thiết thực trong việc bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa trong thời gian qua, nhiều di sản văn hoá vật thể và phi vật thể đã được bảo vệ và phát huy giá trị; góp phần giáo dục truyền thống, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, đáp ứng nhu cầu tín ngưỡng của nhân dân; quảng bá, giới thiệu văn hóa các dân tộc tỉnh Điện Biên đến với bạn bè trong nước và quốc tế; đóng góp tích cực vào công tác gìn giữ, bảo tồn và xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Đồng thời dần hướng tới xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh từ cơ sở; phát huy vai trò của gia đình, cộng đồng, xã hội trong việc xây dựng môi trường văn hóa, làm cho văn hóa trở thành nhân tố bồi đắp giá trị chân - thiện - mỹ; Nâng cao đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân, tiếp tục xây dựng và nhân rộng mô hình điểm về thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội, sinh hoạt văn hóa cộng đồng./.
Trịnh Cúc