Hằng năm cứ vào độ tháng hai âm lịch, khi hoa đào, hoa mận đã dần phai thì có một loài hoa khác lại đua nở sáng bừng núi rừng Tây Bắc, như một lời gọi mời du khách bốn phương “Về Điện Biên mùa xuân , về miền hoa Ban”. Trong ký ức của người đi xa đất này, cùng với nỗi nhớ mường, nhớ bản, nhớ rừng núi thân yêu, còn có nỗi nhớ da diết loài hoa Ban đẹp đẽ.
Hoa ban ở Điện Biên có lẽ nhiều và thắm sắc nhất trên vùng đất Tây Bắc. Với người già, hoa Ban là biểu tượng cho lòng hiếu thảo của con cháu. Với tuổi trẻ, hoa Ban là biểu tượng của tình yêu thủy chung. Ai lên Điện Biên mùa ban nở hẳn cũng đã nghe truyền thuyết về loài hoa mang sắc trắng phớt tím mơ màng này, về người con gái Thái đẹp người, đẹp nết tên Ban ngày xưa bị ép gả cho nhà giàu, nàng thà chết để giữ trọn mối tình trong sáng, da diết với chàng Khun. Hoa Ban sinh ra từ rừng thẳm, từ quan niệm đẹp đẽ của người xưa, đề cao phẩm chất tốt đẹp của người phụ nữ và ngợi ca tình yêu chân thành lứa đôi. Và cho đến ngày nay, hoa ban vẫn gắn bó chặt chẽ với đời sống của đồng bào dân tộc Thái nơi đây.
Ẩm thực mùa Ban
Tháng 3 về, nơi thung lũng sâu đến những bản làng hay nơi triền đồi của núi rừng Tây Bắc du khách như lạc vào sắc xanh của rừng núi ngút ngàn được điểm tô bằng màu hoa Ban trắng tinh khôi. Dốc Tà Lèng, đường đi Tây Trang, đỉnh Pha Đin, những cung đường nổi danh Điện Biên đã làm say lòng biết bao dân “phượt” cũng là địa điểm cho du khách đi khám phá, chiêm ngưỡng, thưởng ngoạn hoa ban mỗi mùa ban nở. Những ngày này, đi dọc những tuyến đường trong lòng thành phố Điện Biên Phủ cũng ngập tràn sắc trắng của hoa Ban. Khi bừng nở, những cánh hoa trắng muốt ôm lấy nhụy cánh tiên hồng tím khẽ rung ring trong gió, hương hoa chỉ khẽ thoang thoảng nhưng lưu lại rất lâu. Có lẽ cũng bởi vậy mà hoa ban dần đi vào những lễ hội, bài hát, điệu múa và không ít những vần thơ. Hơn thế màu trắng của hoa Ban thường được ví von như sắc màu tinh khôi trong sáng hệt như những thiếu nữ miền sơn cước nơi đây. Có thể Bạn chưa biết, Hoa ban không chỉ đẹp mà còn là một món ăn gắn với ẩm thực đồng bào dân tộc Thái. Nghe có vẻ lạ, nhưng người dân xứ này bao đời nay đã tìm ra những cách chế biến như làm nộm hoa Ban, xào thịt hoặc đồ lên chấm với dấm ớt măng chua, hết sức ngon mà còn độc đáo, đó cũng là điểm riêng của hoa Ban mà nhiều loài hoa khác không có được. Hoa ban góp thêm phong vị núi rừng, vào mâm cơm đãi khách ngày xuân của gia chủ người Thái, vừa đẹp mắt, vừa ngon miệng.
Cung đường Hoa Ban
Về Điện Biên tháng 3 này, Lễ hội hoa Ban xuyến xao, nao nức núi rừng Tây Bắc vào xuân được tổ chức. Lễ hội hoa Ban là dịp vừa ôn lại chuyện cổ năm xưa, Lễ hội cầu cho một năm mưa thuận gió hòa, nhà nhà an vui, là lúc nam thanh nữ tú đến với nhau, trao nhau những tâm tình bấy lâu còn giữ kín. Bản làng thơm mùi xôi nếp nương, thịt khô gác bếp. Những vò rượu cần ủ từ năm ngoái đợi khách đến cùng chủ nghiêng ngả mê say trong đêm hội xòe, những điệu xòe chẳng bao giờ kết thúc./.