Động Pa Thơm là một trong những danh thắng nổi bật của tỉnh Điện Biên. Ngay khi đặt chân đến cửa động, du khách sẽ bị cuốn hút bởi các khối đá lớn nhỏ tựa như những con voi và các nhũ thạch lấp lánh với một màu xanh ngọc bích huyền ảo như chốn bồng lai tiên cảnh.
Động Pa Thơm nằm ở hướng Tây Nam, cách trung tâm thành phố Điện Biên Phủ khoảng 30 km, thuộc địa phận xã Pa Thơm, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên. Nơi đây được biết đến không chỉ là một vùng biên giới bình yên của tình hữu nghị Việt - Lào mà còn là một vùng núi non hùng vĩ ẩn chứa những hang động tự nhiên, với những cánh rừng nguyên sinh cây cối xum xuê, xen lẫn những rừng Ban trắng ngút ngàn, bồng bềnh với những áng mây trôi trong sương sớm, vươn mình soi bóng bên dòng sông Nậm Núa thơ mộng.
Theo cách gọi của địa phương, động Pa Thơm có tên là Thẳm Nang Lai có nghĩa là Động nhiều nàng tiên, động Tiên Hoa hay động Tiên gắn với truyền thuyết của người dân địa phương về hang động là nơi trú ngụ của 7 nàng tiên xinh đẹp và câu chuyện tình cảm động giữa nàng tiên nữ với người trần gian... Động nằm ở độ cao trên 1.500m so với mực nước biển, được bao bọc giữa khu rừng nguyên sinh, với thảm thực vật và sự đa dạng sinh học phong phú. Cửa động hình vòm có mái đá nhô ra ngoài hơn 10m. Ngay ở cửa động có một nhũ đá khổng lồ hình một con voi đang thủ phục. Động Pa Thơm có chiều sâu khoảng 350m, bên trong được cấu tạo với 9 vòm lớn nhỏ, mỗi vòm đều như một cung điện nguy nga, lộng lẫy với hàng ngàn, hàng vạn nhũ đá đủ màu sắc, hình thù sống động, kiểu dáng linh hoạt và tất cả đều như được thiên nhiên xếp đặt một cách hài hòa.
Dưới ánh sáng lung linh của nến, đuốc khiến cho mọi vật ở đây càng trở nên sống động hơn nhưng cũng đầy huyền bí. Phía trên trần động là một vòm cong rộng, các nhũ thạch lấp lánh với một màu xanh ngọc bích, từ trên vòm động có nhiều cột đá dựng đứng thẳng tắp như có bàn tay khéo léo sắp đặt. Các đầu nhũ thạch trắng bóng khi ánh sáng chiếu vào ánh lên một vệt trong suốt huyền ảo. Từ những nhũ đá rủ xuống là những giọt nước mát nhỏ xuống tạo những âm thanh tý tách.
Men theo chiều sâu của động du khách đến các vòm tiếp sau, càng đi sâu vào trong thì sự bố trí của tạo hóa ngày càng huyền bí hơn với vô số nhũ đá đua nhau từ trên rủ xuống, dưới đất mọc lên với nhiều hình hài khác nhau. Có nhũ giống như những tháp cổ, những tượng phật, những đoàn người; có nhũ lại như những con thú, những hoa lá cách điệu... đang khoe sắc dưới vòm động cao vút. Những trụ đá đồ sộ như những “cột chống trời” đứng sừng sững bên những bức phù điêu hoành tráng với những cảnh đẹp lung linh tựa như cảnh làng bản, ao cá, ruộng bậc thang, rừng núi, sông suối, chim muông, cây cỏ v.v... khiến cho người xem cảm thấy như lạc vào động tiên bởi mỗi khối nhũ đều có vẻ đẹp riêng được chau chuốt gọt tỉa bởi bàn tay màu nhiệm của thiên nhiên.
Đặc biệt, cách Động hơn 500m còn có động nước, vẻ đẹp của động nước không thua kém gì so với động chính. Đứng trong động nước, ngoài việc du khách sẽ được đắm mình trong thế giới huyền bí của các nhũ đá nhỏ xuống kết thành nhiều dải uốn lượn mềm mại, có những nhũ đá vươn dài nhọn chĩa ra làm nhiều phía thì sẽ được cảm giác mát lạnh khi nhiệt độ trong động lúc nào cũng khoảng 14 độ (cho dù ngoài trời nhiệt độ 38 - 40 độ).
Động Pa Thơm là di tích chứa đựng nhiều giá trị quý giá, nơi có thể phục vụ cho nghiên cứu các ngành địa chất, khoáng sản, khảo cổ, thực vật học… Các nhà khoa học có thể nghiên cứu quá trình kiến tạo, chu kỳ vận động, sự hình thành đất, đá, đặc điểm về địa hình, địa mạo và môi trường, sinh vật của trái đất. Ngoài ra, Động cũng là một trong những tài nguyên du lịch thiên nhiên, khám phá đầy hấp dẫn và thú vị đối với những du khách thích trải nghiệm, khám phá.
Du khách tham quan động
Với những giá trị độc đáo đó, Động Pa Thơm được xếp hạng là Di tích danh lam thắng cảnh cấp quốc gia theo Quyết định số 309/QĐ-BVHTTDL ngày 22/01/2009 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Du khách đến đây ngoài chiêm ngưỡng vẻ đẹp độc đáo của thiên nhiên còn có thể khám phá hệ sinh thái rừng Pa Thơm, thưởng thức các món ăn dân tộc, say trong giọng hát điệu xòe và những nét văn hóa đặc sắc truyền thống của đồng bào dân tộc Lào, Cống, Khơ Mú nơi đây./.