Việc xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân nhân dân”, “Nghệ nhân ưu tú” đối với những công dân Việt Nam đang nắm giữ, truyền dạy và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể thuộc các loại hình: Tiếng nói, chữ viết; Ngữ văn dân gian; Nghệ thuật trình diễn dân gian; Tập quán xã hội và tín ngưỡng; Lễ hội truyền thống; Tri thức dân gian.

Sở VHTTDL đã hướng dẫn phòng Văn hóa và Thông tin các huyện, thị xã, thành phố xem xét, lựa chọn những nghệ nhân tiêu biểu và đảm bảo các quy định hiện hành. Trong quá trình lập hồ sơ tại cơ sở, phòng Văn hóa và Thông tin cấp huyệnđã phối hợp với chính quyền địa phương tổ chức họp, lập biên bản lấy ý kiến của cộng đồng dân cư ở cơ sở về mức độ đáp ứng các tiêu chuẩn của mỗi cá nhân đề nghị xét tặng.

Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch - cơ quan thường trực Hội đồng cấp tỉnh đã tiếp nhận 41 hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú” của các cá nhân thuộc 10 huyện, thị xã, thành phố. Sau khi tiếp nhận, Sở đã tổng hợp và ban hành văn bản số 1797/SVHTTDL ngày 29/9/2017 đề nghị các cơ quan Báo, Đài, Văn phòng UBND tỉnh thông báo danh sách, tóm tắt thành tích cá nhân để lấy ý kiến nhân dân 15 ngày làm việc theo quy định.

Trong số 41 cá nhân lập hồ sơ đề nghị xét tặng, có 03 hồ sơ không đủ tiêu chuẩn xét chọn như: hoạt động chưa thực sự xuất sắc và tiêu biểu, chưa đủ thời gian hoạt động trong nghề là 15 năm, chưa có kỹ năng truyền dạy. Do vậy, Sở đã tổng hợp Danh sách và thành tích 38 cá nhân đạt tiêu chuẩn, trình Hội đồng cấp tỉnh.

Hội đồng cấp tỉnh lựa chọn và bình xét những cá nhân thực sự tiêu biểu xuất sắc, thường xuyên thực hành và truyền dạy di sản; có sức ảnh hưởng lan tỏa lớn, có uy tín trong cộng đồng và xã hội; trong quá trình xem xét, Hội đồng đã quan tâm tới yếu tố dân tộc ít người, tới người cao tuổi, có so sánh cùng loại hình di sản văn hóa phi vật thể của cùng dân tộc để xét chọn, đáp ứng đủ các tiêu chuẩn theo quy định.

Trong  tổng số 38 cá nhân đủ điều kiện xét tặng, có 26 cá nhân được Hội đồng cấp tỉnh nhất trí đề nghị Hội đồng chuyên ngành cấp Bộ tiếp tục xem xét,  xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú”.

Sau phiên họp xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú” của Hội đồng cấp tỉnh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành văn bản số 2278/SVHTTDL-DSVH ngày 07/12/2019 đề nghị Đài Phát thanh Truyền hình tỉnh, Báo Điện Biên Phủ, Cổng thông tin điện tử UBND tỉnh, UBND các xã có cá nhân đề nghị xét tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú” thông báo công khai kết quả trong thời gian 15 ngày làm việc theo quy định.

Hội đồng chuyên ngành cấp Bộ đã họp xét các hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu "Nghệ nhân nhân dân", "Nghệ nhân ưu tú" của cả nước. Trong tổng số 26 hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu "Nghệ nhân ưu tú" của tỉnh Điện Biên, có 06 hồ sơ chưa đủ điều kiện trình Hội đồng cấp Nhà nước xét tặng, do không đạt đủ số phiếu bầu; trong quá trình Hội đồng cấp Bộ làm việc, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tiếp tục cung cấp bổ sung và hoàn thiện các hồ sơ.

Hội đồng chuyên ngành cấp Bộ đã có văn bản số 2422/BVHTTDL-HĐNN2 ngày 07/6/2018 về việc thông báo kết quả họp của Hội đồng chuyên ngành cấp Bộ; trong đó có nêu cụ thể các trường hợp không đủ số phiếu bầu của Hội đồng để thông báo cho địa phương.

Nhận được Thông báo kết quả của Hội đồng chuyên ngành cấp Bộ, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành văn bản số 1042/SVHTTDL-DSVH ngày 13/6/2018 đề nghị các huyện, thị xã, thành phố thông tin đến các cá nhân được và không được Hội đồng cấp Bộ lựa chọn để tiếp tục báo cáo Hội đồng cấp Nhà nước xem xét.

Quá trình xét tặng danh hiệu "Nghệ nhân ưu tú" đã trải qua 03 cấp Hội đồng xét tặng là: Hội đồng cấp tỉnh, Hội đồng chuyên ngành cấp Bộ và Hội đồng cấp Nhà nước.

Kết quả đợt xét tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú lần thứ Hai, tỉnh Điện Biên có 19 cá nhân được Chủ tịch nước quyết định phong tặng danh hiệu vinh dự Nhà nước “Nghệ nhân ưu tú” (theo Quyết định số 355/QĐ-CTN ngày 08/3/2019 của Chủ tịch nước) và 01 cá nhân được Chủ tịch nước quyết định truy tặng danh hiệu vinh dự Nhà nước “Nghệ nhân ưu tú” (theo Quyết định số 358/QĐ-CTN ngày 08/3/2019 của Chủ tịch nước).

Các Nghệ nhân ưu tú được vinh danh đại diện cho 7 dân tộc trên địa bàn tỉnh, gồm các dân tộc: Thái (11 nghệ nhân), Mông (02 nghệ nhân), Khơ Mú (01 nghệ nhân), Dao (01 nghệ nhân),Lào (01 nghệ nhân), Cống (03 nghệ nhân), Xinh Mun (01 nghệ nhân).

Xét về loại hình di sản văn hóa, các Nghệ nhân ưu tú tập trung nắm giữ 03 loại hình di sản, cụ thể: Loại hình Nghệ thuật trình diễn dân gian (có 12 nghệ nhân); loại hình Tập quán xã hội và tín ngưỡng (có 05 Nghệ nhân); nắm giữ đồng thời 02 loại hình Nghệ thuật trình diễn dân gian và Tập quán xã hội và tín ngưỡng (có 2 Nghệ nhân) và loại hình Lễ hội truyền thống (01 Nghệ nhân).

Xét theo đơn vị hành chính cấp huyện, 09/10 đơn vị có Nghệ nhân ưu tú được vinh danh, gồm: Thành phố Điện Biên Phủ 01 Nghệ nhân; huyện Điện Biên 06 Nghệ nhân; huyện Điện Biên Đông 01 Nghệ nhân; huyện Mường Ảng có 02 Nghệ nhân; huyện Tuần Giáo 01 Nghệ nhân; huyện Tủa Chùa 03 Nghệ nhân; huyện Mường Chà 03 Nghệ nhân; huyện Nậm Pồ 02 Nghệ nhân; huyện Mường Nhé 01 Nghệ nhân.

Thực hiện công tác bảo tồn, phát triển văn hóa các dân tộc phải đặc biệt quan tâm đến vai trò của các Nghệ nhân nói chung, Nghệ nhân ưu tú nói riêng. Cuộc đời của mỗi Nghệ nhân sẽ mang theo dòng chảy về văn hóa, kết nối quá khứ, hiện tại và tương lai. Do vậy chúng ta cần làm tốt công tác xét tặng danh hiệu Nghệ nhân nhân dân, Nghệ nhân ưu tú và cùng với các Nghệ nhân tiếp tục bảo vệ và phát huy truyền thống văn hóa các dân tộc tỉnh Điện Biên.