Điện Biên là một tỉnh có nhiều tài nguyên di tích lịch sử văn hoá với 21 dân tộc anh em. Các dân tộc ở Điện Biên hiện nay vẫn còn giữ được những phong tục, tập quán, bản sắc riêng và có sức thu hút, hấp dẫn du khách tới thăm và tìm hiểu, nghiên cứu. Trong những năm qua, tỉnh đã khai thác các tiềm năng văn hóa để phát triển du lịch. 

Điện Biên là một tỉnh có nhiều tài nguyên di tích lịch sử văn hoá với 21 dân tộc anh em. Các dân tộc ở Điện Biên hiện nay vẫn còn giữ được những phong tục, tập quán, bản sắc riêng và có sức thu hút, hấp dẫn du khách tới thăm và tìm hiểu, nghiên cứu. Trong những năm qua, tỉnh đã khai thác các tiềm năng văn hóa để phát triển du lịch. 

Hoạt động du lịch văn hoá thường diễn ra ở những khu vực thuận tiện, dễ tiếp cận, tập trung ở những nơi có nhiều dân cư sinh sống, những nơi có các di tích lịch sử, có tiềm năng du lịch sinh thái. Các tài nguyên du lịch văn hoá ở Điện Biên được phân bố rải rác nhưng phát triển chủ yếu ở khu vực huyện Điện Biên và thành phố Điện Biên Phủ. Những nơi khác xa trung tâm, dịch vụ không có nên chỉ có số ít du khách đến để nghiên cứu là chủ yếu.

Du lịch ở Điện Biên có tính truyền đạt nhận thức nhiều hơn là hưởng thụ giải trí. Mục đích của khách du lịch đến Điện Biên chủ yếu là thăm lại chiến trường xưa, kiểm chứng lại những nhận thức của mình về các tài nguyên du lịch nhân văn để làm giàu thêm vốn kiến thức của mình. Khách du lịch đến Điện Biên hầu hết đều có các ý niệm, hiểu biết trước và chí ít cũng nghe tên và muốn tìm hiểu về Điện Biên Phủ.

Do vậy quần thể di tích chiến thắng Điện Biên Phủ vẫn là điểm nhấn quan trọng nhất để phát triển du lịch ở Điện Biên. Đây là cụm điểm du lịch trọng tâm, xét trên cả hai yếu tố tiềm năng lẫn vị trí địa lý, là nơi hội tụ các luồng khách đến từ nhiều thị trường du lịch khác nhau. Với cụm điểm du lịch này, sức hấp dẫn thể hiện ở chỗ tài nguyên du lịch đa dạng và độc đáo. Không chỉ đáp ứng những nhu cầu thưởng thức thông thường, mà còn làm thỏa mãn cả các nhà nghiên cứu về văn hóa, về lịch sử, về khoa học quân sự, về dân tộc học và nhân chủng học... Quần thể di tích lịch sử chiến thắng Điện Biên Phủ - tài nguyên du lịch lịch sử vô giá, là "mỏ vàng" của du lịch Điện Biên.

Quần thể di tích lịch sử chiến thắng Điện Biên Phủ gồm: Sở chỉ huy chiến dịch Điện Biên Phủ - Mường Phăng; các cứ điểm Him Lam, Bản kéo, Độc lập; Các đồi A1, C1, D1, E1 và khu trung tâm tập đoàn cứ điểm của Pháp (Khu hầm Đờcát - Tơri). Tất cả được quy tụ thành một cụm di tích liên hoàn như một bức tranh gợi lên khung cảnh cuộc chiến tranh nhân dân thần kỳ vừa sống động, vừa sâu lắng về một chiến dịch lịch sử vẻ vang được lưu lại bằng hình ảnh hiện vật.

Ngày nay, nhắc đến Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, nhiều du khách trong nước và quốc tế đều ngưỡng mộ và mong muốn ít nhất có một lần tới tham quan, tìm hiểu, nghiên cứu.

Quần thể di tích lịch sử chiến thắng Điện Biên Phủ là nguồn tài nguyên du lịch nhân văn có giá trị lớn đối với việc phát triển du lịch trong giai đoạn trước mắt và lâu dài. Việc khai thác các di tích phát triển du lịch không chỉ phục vụ cho du khách tham quan tìm hiểu mà còn có ý nghĩa giáo dục tinh thần yêu nước, truyền thống cách mạng và phát triển nhân cách cho các thế hệ con cháu Việt Nam.

Nhận biết được vấn đề trên, tỉnh Điện Biên được sự quan tâm của Trung ương đã chú trọng đầu tư, tôn tạo và bảo tồn các di tích liên quan đến chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ. Nhiều di tích đã và đang được phát huy trong thực tiễn như: Sở Chỉ huy chiến dịch ở Mường Phăng, đồi A1, Sở chỉ huy tập đoàn cứ điểm của quân Pháp… Tới đây, nhân dịp kỷ niệm 55 năm ngày chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, các di tích thuộc quần thể chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ tiếp tục được đầu tư, tôn tạo và đưa vào sử dụng như: đường kéo pháo của quân đội ta ở Nà Nhạn; trục đường hành lễ lên đồi D1, nơi đặt bức tranh phù điêu lớn nhất Việt Nam và Đông Nam Á.. Với các di tích đã, đang được hoàn thành, hy vọng trong thời gian sắp tới du khách đến Điện Biên sẽ được ôn lại lịch sử hào hùng của dân tộc và những chiến công oanh liệt của cha ông ta.

Bên cạnh đó, tỉnh Điện Biên còn có rất nhiều các di tích mang đậm dấu ấn lịch sử hào hùng trong quá khứ và những danh lam thắng cảnh có thể làm hài lòng cả những du khách khó tính nhất như: Thành Bản Phủ- du lịch lịch sử, tâm linh; du lịch nghỉ dưỡng như: suối khoáng nóng Uva, Pe Luông, bản Sáng; du lịch vãn cảnh như: động Pa Thơm, hồ Pa Khoang, Tháp Mường Luân, Chiềng Sơ, Huổi Phạ, Hồng Khếnh…,hoặc quý khách có thể đi du lịch mạo hiểm qua việc khám phá rừng nguyên sinh ở Mường Nhé…

Tiềm năng văn hóa phi vật thể tỉnh Điện Biên cũng là thế mạnh nổi trội để phát triển du lịch với lịch sử hình thành lâu đời, cùng 21 dân tộc anh em sinh sống. Điều đó được thể hiện qua phong tục tập quán, đời sống sinh hoạt, lễ hội của đồng bào các dân tộc. Với các lễ hội hết sức điển hình như Lễ hội Thành Bản Phủ được tổ chức vào dịp ngày 24 và 25 tháng 2 âm lịch hàng năm để nhân dân và khách thập phương tới tham quan, tưởng nhớ công ơn của người anh hùng áo vải Hoàng Công Chất cùng hai thủ lĩnh người địa phương là tướng Ngải và tướng Khanh đã lãnh đạo nhân dân khời nghĩa thành công đánh đuổi ngoại bang. Đây là lễ hội hết sức đặc sắc thể hiện khối đại đoàn kết giữa miền xuôi và miền ngược, các dân tộc bảo vệ vùng biên cương Tây Bắc của Tổ quốc. Nơi đây trở thành điểm du lịch văn hóa, tâm linh của du khách bốn phương.

 Bên cạnh đó có rất nhiều các lễ hội đặc sắc của các dân tộc thiểu số như: Người Thái có các nghi lễ nông nghiệp trong năm như: đón tiếng sấm đầu mùa, lễ cơm mới, lễ cúng ruộng, cúng nước, lễ cầu mưa... Và tổ chức nhiều cuộc vui chơi, giải trí ít nhiều đượm màu sắc tôn giáo. Trong đó nổi bật là lễ Xên bản nhằm cầu mong một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, người dân được ấm no, hạnh phúc... Hằng năm khi mùa xuân - mùa của sự sống đâm chồi nảy lộc, mùa của hoa ban nở và cũng là lúc bắt đầu vào một vụ mới cũng là lúc làm lễ Xên bản. Trong lễ hội này, ngoài phần lễ thể hiện tín ngưỡng tâm linh và ước mong cầu mùa, cầu an thì đây cũng là dịp để bà con trong bản cùng vui chơi, ca hát với tiếng trống, tiếng chiêng rộn ràng, với những điệu xòe, điệu sạp đầy mê say và rộn rã tiếng cười... Ngoài ra người Thái còn có nhiều lễ hội điển hình khác như: Xên phắn bẻ (chém đầu dê), Kin Pang Then (cúng trời); Kin khúi (giải hạn)….

Người Mông ở Điện Biên cũng có nhiều lễ hội truyền thống đặc sắc. Lễ hội thường được tổ chức là Dù su, diễn ra vào ngày 27/7 hằng năm. Lễ Dù su được tiến hành nhằm xua đi những gì có hại cho dòng họ và mong những điều may mắn, tốt lành sẽ đến với dòng họ trong năm tới. Việc tổ chức lễ hội nhằm cầu an, cầu mùa, mong muốn những điều tốt đẹp đến với nhân dân trong bản; ngoài ra còn tạo điều kiện cho các vị già làng, trưởng bản, thế hệ trước có điều kiện dăn dạy con cháu trong dòng họ chịu thương, chịu khó trong lao động, học tập, nêu cao tinh thần tự giác, tuân theo pháp luật nhà nước quy định. Bên cạnh đó dân tộc Mông còn có một số lễ hội đặc sắc khác như Khlăng khùa (lễ tạ ơn cha mẹ), Khe pê chầu, nau pê chầu (được tổ chức vào các cuộc vui xuân)…

Tài nguyên nhân văn phi vật thể đôi khi không thể định hình, định lượng mà chỉ có thể cảm nhận. Chúng có thể là không gian văn hoá chứa đựng trong khung cảnh núi rừng, làng bản hay không khí trong lành, bình yên nơi xóm núi. Đó là những phong tục tập quán, lối sống, nếp sống đặc sắc của đồng bào các dân tộc thiểu số với những lễ hội dân gian, những loại hình nghệ thuật dân gian đặc sắc. Đến Điện Biên, du khách ngoài việc được thẩm nhận những giá trị văn hóa kể trên còn được thưởng thức kho tàng văn hoá ẩm thực vô cùng đặc sắc của cộng đồng dân cư với những nguyên liệu được khai thác từ tự nhiên, được chế biến bằng những cách thức độc đáo khiến cho du khách không thể bỏ qua.

Một thành tố văn hóa phi vật thể khác nữa ẩn chứa ngay trong mỗi con người của mảnh đất này, đó chính là tính thân thiện, lòng khiếu khách của cộng đồng dân cư. Du khách đến Điện Biên để tìm hiểu các tập quán canh tác, phương thức sản xuất dựa vào tự nhiên, phù hợp với tự nhiên của đồng bào các dân tộc. Tất cả những điều đó luôn thu hút sự tìm hiểu, khám phá của các đối tượng du khách khác nhau.

Đến Điện Biên, du khách không nên bỏ qua một điểm du lịch mang đậm sắc màu vùng cao, đó là những buổi chợ phiên. Tại các phiên chợ ở huyện Tủa Chùa, du khách sẽ không gặp cảnh mời chào, chèo kéo mua hàng, mà chỉ thấy những gương mặt thuần phác trong bộ quần áo dân tộc sặc sỡ. Họ đến chợ ngoài mục đích mua bán còn là để vui với chợ, vui với khách đi chợ. Tủa Chùa có 3 chợ chính: Mường Báng, Xá Nhè, Tả Sìn Thàng. Trong không khí nhộn nhịp chợ phiên, chẳng biết tự bao giờ các đôi trai gái đã tìm thấy nhau. Họ đã dùng khèn lá, khèn môi, tiếng sáo gửi tình cảm, thả lời tỏ tình, làm quen với nhau. Họ tặng cho nhau những chiếc vòng tay, chiếc gương làm tin. Từ những buổi gặp ở chợ xuân này đã có biết bao chàng trai, cô gái thành vợ, thành chồng.

   Điện Biên Phủ xuân về, ngày rộng tháng dài cũng là dịp nhiều người chọn đi du lịch, thưởng ngoạn đó đây. Và Điện Biên cũng là một trong những điểm đến thú vị của bất cứ du khách nào khi xuân về.

Các điệu hát đằm thắm, múa sạp, múa xoè của dân tộc Thái, múa lăm vông kết hợp với cồng chiêng của dân tộc Lào, múa khèn của dân tộc Mông đang phát triển trong từng bản làng của Điện Biên và đầy sức lôi cuốn mời gọi du khách bốn phương.

Với những tiềm năng văn hóa hết sức đa dạng nhưng vẫn thể hiện tính độc đáo riêng có, với sự nỗ lực của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc Điện Biên, hy vọng rằng quý khách khi đến với mảnh đất Điện Biên lịch sử sẽ có những trải nghiệm khác biệt và đa dạng chứ không chỉ là hình ảnh của Điện Biên qua chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu./.

Duy Trình - Thanh Thúy